Projekt

Osobnosti polského filmu

Jerzy Skolimowski (1936)

Znaczenie dla polskiej kinematografii

Polski reżyser, scenarzysta, aktor, poeta, malarz. W młodości bokser. Twórca wszechstronny i bardzo oryginalny. Jako scenarzysta debiutował w 1960, współtworząc film Andrzeja Wajdy Niewinni czarodzieje. Brał również udział w powstaniu Noża w wodzie Romana Polańskiego. Jako reżyser filmu fabularnego debiutował w roku 1964, realizując Rysopis, który powstał z licznych etiud kręconych przez reżysera podczas studiów. Wraz z Walkowerem i Barierą dzieło to tworzy bardzo specyficzną trylogię czyniącą ze Skolimowskiego czołowego przedstawiciela nurtu lat 60. – tzw. trzeciego kina polskiego. Wszystkie trzy filmy realizują również formułę kina autorskiego w pełnym znaczeniu, bowiem Skolimowski był autorem scenariusza i dialogów, reżyserem, scenografem oraz wykonawcą roli głównej (poza Barierą). Co ważniejsze wyrażał w nich wiele swoich własnych przeżyć, doświadczeń, refleksji.

Dwa pierwsze filmy spaja postać głównego bohatera – Andrzeja Leszczyca – człowieka dwudziestokilkuletniego, outsidera zimno obserwującego siebie i świat, poszukującego celu w życiu, które chce przeżyć w sposób niebanalny, pełny, autentyczny, ale brakuje mu wytrwałości, zdecydowania i odwagi. Jest to pokazany z perspektywy wewnętrznej, ale bez cienia sentymentalizmu rysopis współczesnego chłopaka, którego relacje z otoczeniem oparte są na grze pozorów, ironii, sarkazmie, a jednocześnie portret własny reżysera. Barierę z poprzednimi filmami łączy płaszczyzna moralno-ideowa; tematyka: „sprawa polska”, konfrontacja pokolenia przed- i powojennego, bez jednoznacznego przyznawania racji którejkolwiek ze stron; forma: „kreacyjny dokumentalizm”, polegający na bardzo osobistym kreowaniu rzeczywistości ekranowej z elementów autentycznych, uchwyconych bezpośrednio przez kamerę. Bariera jednak bardziej niż poprzednie filmy dąży do poetyckiej metafory, symbolu. Jest także znacznie mniej osobistym dziełem.

Kolejny film Skolimowskiego Ręce do góry jest swoista panoramą społeczną, zawierającą życiorys pokolenia reżysera. Jest obrazem grupy ludzi spowiadających się ze swoich osiągnięć w stojącym na bocznicy wagonie kolejowym, z którego nie mogą się wydostać. Film ten został zatrzymany przez cenzurę, co stało się bezpośrednia przyczyną emigracji reżysera. Uważa się, że jego filmy zagraniczne, poza pierwszymi: Start oraz Na samym dnie, nie dorównują poprzednim dziełom, gdyż liczenie się z regułami filmowego przemysłu pozbawiły jego dzieła intymności, stanowiącej największy dotąd atut jego twórczości.

Biografia

Urodził się 5 V 1936 w Łodzi. Jego ojciec zginął w 1943 w obozie koncentracyjnym, matka była attaché kulturalnym polskiej ambasady w Pradze, gdzie Skolimowski uczęszczał do gimnazjum, w którym poznał Miloša Formana, Václava Havla i Ivana Passera.

Studiował polonistykę i etnografię na Uniwersytecie Warszawskim. Podczas studiów debiutował jako poeta, dramaturg i scenarzysta filmowy. W 1963 ukończył reżyserię w PWSTF (dziś PWSFTviT) w Łodzi. Już filmami szkolnymi zwrócił uwagę krytyki. Za etiudę BOKS otrzymał Grand Prix na Festiwalu Filmów o Sporcie w roku 1962 w Budapeszcie, a wkrótce stał się, obok Romana Polańskiego najczęściej oglądanym „starszym kolegą” w Szkole.

W 1969 roku wyjechał z Polski. Realizował filmy w Anglii, Włoszech i Hollywood. Zdobył wiele nagród filmowych, m. in.: Grand Prix w roku 1966 za film Bariera na Festiwalu Filmów Autorskich w Bergamo, Złotego Niedźwiedzia za film Start w 1967 na Festiwalu Filmowym w Berlinie, Nagrody Jury za scenariusz do filmu Fucha w 1982 w Cannes. Za długo przetrzymywany prze cenzurę film Ręce do góry otrzymał w 1981 nagrodę dziennikarzy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku. W roku 2003 został laureatem "Orła", nagrody przyznanej mu za "niezależną postawę polskiego twórcy kina o światowym wymiarze, realizowaną w Polsce i na emigracji oraz stałe związki z Polską". Do kraju wrócił w 1991 realizując niezbyt udaną ekranizację Ferdydurke. Po tym niepowodzeniu zamilkł jako reżyser na kilka lat, oddając się w tym czasie malarstwu. W 2008 powrócił do kina, realizując Cztery noce z Anną oraz America.

Wg następujących pozycji:

Janicki Stanisław, Film polski od a do z, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, wyd. drugie popr. i uzup., Warszawa 1973.
Kurz Iwona, Twarze w tłumie: wizerunki bohaterów wyobraźni zbiorowej w kulturze polskiej lat 1955–1969, Wydawnictwo „Świat Literacki”, Izabelin 2005.
http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_skolimowski_jerzy

opracowała Sylwia Czachór.

_____________________________________________________________________

Filmografia

1960 Oko wykol

1960 Hamleś

1961 Pieniądze albo życie

1961 Erotyk

1961 Boks (Boxing)

1961 Rzeźba

1962 Akt

1964 Rysopis

1965 Walkower