Młodzieńcze lata Voskovca i Wericha przypadają na okres I wojny światowej. Już wtedy, postawieni przed koniecznością określenia własnej postawy w świecie pozbawionym wartości, wybierają śmiech i radość życia. Miłość do niezwykle popularnej wówczas muzyki jazzowej, kina (a zwłaszcza filmowej groteski w wykonaniu Charliego Chaplina, Harolda Lloyda i Bustera Keatona), tańca, muzyki i sportu znajduje później odbicie w ich twórczości.

        Rok 1918 przynosi znaczącą zmianę sytuacji politycznej i społecznej w państwie czeskim. Wraz z zakończeniem I wojny światowej i powstaniem niepodległej Czechosłowacji zmienia się oblicze tamtejszej sztuki: po tragicznych doświadczeniach wojennych, w obliczu nasilających się w Europie konfliktów i postępujących przemian rewolucyjnych, sztuka ma przede wszystkim wzmacniać poczucie wspólnoty międzyludzkiej oraz wyrażać powszechne nadzieje na lepszą przyszłość w sprawiedliwym świecie. Poważne zmiany zachodzą także w czeskim teatrze, który skupia się teraz na sytuacji współczesnego człowieka: bądź akceptuje istniejący porządek społeczny (teatr oficjalny), bądź też manifestuje postawę wyraźnie antymieszczańską (teatr awangardowy lub proletariacki). Czeska awangarda międzywojenna w znacznej części skupia się wokół założonego w 1925 r. przez J. Honzla i J. Frejkę Teatru Wyzwolonego w Pradze, a jej program kształtuje się analogicznie do założeń lewicowo zorientowanego pokolenia Devětsil (początkowo związany jest przede wszystkim z konstruktywizmem, od 1924 r. z poetyzmem, zaś w latach 30-tych z surrealizmem).

        W 1927 r. na deskach Teatru Wyzwolonego debiutują, mając wówczas po 22 lata, Voskovec i Werich. Ich sztuki stopniowo wypierają z repertuaru pozostałych dramatopisarzy, już pod koniec lat 20-tych teatr przekształcił się w scenę Voskovca i Wericha. W dwa lata po ich debiucie świat pogrąża się w kryzysie gospodarczym, który komplikuje również sytuację w Czechosłowacji. Najgorzej przedstawia się ona w Czechach Sudeckich oraz na Słowacji – masowe zamykanie zakładów przemysłowych, strajki bezrobotnych oraz manifestacje antyrządowe umiejętnie wykorzystuje tam jednak NSDAP. Lata 30-te przynoszą jeszcze pogłębienie konfliktów społecznych i politycznych oraz wzrost znaczenia organizacji faszystowskich w Europie: Włochy już dawno znajdują się pod rządami Mussoliniego, w Niemczech zaś rośnie poparcie dla Hitlera. Trudności ekonomiczne państwa oraz napięta sytuacja międzynarodowa sprawiają, że sztuka czeska raz jeszcze musi zmienić swe oblicze – do tej pory traktująca życie jako zabawę, teraz musi stanąć w obronie zagrożonych wartości. To czynią także Voskovec i Werich, podejmując w swych utworach przede wszystkim tematykę antyfaszystowską. Za śmiałe manifestowanie swych przekonań muszą jednak wkrótce zapłacić: już od 1934 r. władze czeskie (naciskane przez niemiecką ambasadę) prowadzą przeciwko Voskovcowi i Werichowi ostrą kampanię, by wreszcie (po skonfiskowaniu ich ostatniej rewii) w 1938 r. doprowadzić do zamknięcia Teatru Wyzwolonego. Voskovec i Werich są zmuszeni emigrować do Stanów Zjednoczonych, gdzie pozostaną do momentu zakończenia II wojny światowej.

       W latach 1945-46 wracają do odrodzonej, lecz pozostającej pod silnym wpływem ZSRR Czechosłowacji i podejmują próbę wznowienia działalności teatru. Ze względu na cenzurę nie mogą już jednak wykorzystywać w swych utworach satyry politycznej. W 1950 r. Voskovec ponownie emigruje do Stanów Zjednoczonych (spędza też pewien czas we Francji), gdzie pada ofiarą maccartyzmu: oskarżony o sympatie komunistyczne, zostaje uwięziony na 11 miesięcy. Werich zaś pozostaje w Czechosłowacji. W 1968 r. naraża się jednak władzom komunistycznym swym poparciem dla Praskiej Wiosny (jako jeden z pierwszych podpisuje petycję Dwa tysiące słów). Złożenie przez niego w późniejszym czasie podpisu pod Antykartą mogło być więc zarówno próbą „odkupienia winy”, jak i wynikiem manipulacji ze strony władzy (tak to przedstawiał sam Werich).

Biografia

Jan Werich (06.02.1905 – 31.10.1980)

        Czeski aktor teatralny i filmowy, dramatopisarz, prozaik, scenarzysta filmowy, jeden z czołowych przedstawicieli czeskiej awangardy teatralnej w okresie międzywojennym, związany z Osvobozeným divadlem (Teatrem Wyzwolonym), tłumacz i dyrektor teatralny.

Jiří Voskovec, prawdziwe nazwisko to Wachsmann (19.06.1905 – 04.07.1981)

        Czeski aktor teatralny i filmowy, dramatopisarz, poeta, tłumacz i reżyser, przedstawiciel czeskiej awangardy międzywojennej, związany z Osvobozeným divadlem.

        Jan Werich i Jiří Voskovec w latach 1924-1927 studiowali prawo na Uniwersytecie Karola w Pradze. W 1926 wstąpili do awangardowej grupy Osvobozeného divadla, która żywo reagowała na ówczesne polityczne i społeczne wydarzenia. Ich twórczość charakteryzowała się dużą dozą humoru, wykorzystywali elementy satyry i rozrywki. Teatr Jana Wericha i Jiřího Voskovca funkcjonował w latach 1927-35 i 1937-38 jako tzw. Spoutané divadlo. W 1938 teatr został zamknięty a obaj panowie wyjechali do Stanów Zjednoczonych, gdzie przeżyli II wojnę światową.  Po powrocie z Ameryki w 1946 wznowili działalność Osvobozeného divadla.

        W 1948 r. Jiří Voskovec emigrował do Francji, a dwa lata później na stałe do USA. Na obczyźnie nadal zajmował się intensywnie działalnością teatralną i telewizyjną. Oprócz tego już od 1922 roku tworzył i publikował poezję i prozę, która ukazywała się w almanachach i czasopismach.

        Jan Werich w latach powojennych kontynuował karierę aktorską związany z teatrem Umění lidu w Pradze-Karlinie, nad którym następnie przejął kierownictwo. Od 1948 r. stał na czele kolektywu twórczego FS Barrandov, a w kolejnych latach kierował także teatrami  Divadlo satiry i Divadlo ABC. Od 1961 związał się z  Miejskimi Teatrami Praskimi a następnie Teatrem Muzycznym.

         Opracowały Anna Dopieralska i Marta Lempa.

Filmografia

Jan Werich

§  Pudr a benzín – 1931

§  Peníze nebo život – 1932

§  U nás v Kocourkově – 1932

§  Hej rup – 1934

§  Svět patří nám – 1937

§  Pád Berlína - 1949

§  Císařův pekař a pekařův císař – 1951

§  Tajemství krve – 1953

§  Byl jednou jeden král – 1954

§  Dva mrazíci – 1954

§  Vzorný kinematograf Haška Jaroslava – 1955

§  Hudba z Marsu – 1955

§  Stvoření světa – 1957

§  Baron Prášil – 1961

§  Až přijde kocour – 1963

§  Šest otázek pro Jana Wericha – 1964

§  Pan Tau a Claudie – 1970

§  Muž, který rozdával smích – 1970

§  Pan Tau a cesta kolem světa – 1972

§  Hledá se pan Tau – 1972

Telewizja

§  Medvěd – 1961

§  Slzy, které svět nevidí – 1962

§  Kočár nejsvětější svátosti – 1962

§  Uspořená libra – 1964

§  Magnetické vlny léčí – 1965

§  Král a žena – 1967

§  Co na to říkáte, pane Werichu? – 1968