Twórcy filmu czeskiego

 

Jiří Menzel

 

Znaczenie dla czeskiej kinematografii i biografia

 

        Jiří Menzel urodził się w Pradze w 1938 roku. Jest aktorem, reżyserem filmowy oraz teatralny oraz scenarzystą. Skończył  FAMU i jest zaliczany do grona najważniejszych reprezentantów  czeskiej szkoły filmowej. Jako reżyser zadebiutował krótkim filmem Śmierć pana Baltzara z 1964 roku, na który złożyły się adaptacje prozy Bohumila Hrabala. Kolejnym spotkaniem z prozą Hrabala jest oparta na powieści Pociągi pod specjalnym nadzorem. Film został uhonorowany Oscarem jako Najlepszy Film Nieanglojęzyczny.

        W 1967 roku Menzel wyreżyserował Kapryśne lato. Otrzymał za niego nagrodę na MFF w Karlowych Warach. Następnie reżyser powrócił do Hrabala ekranizacją Skowronków na uwięzi. Został on ocenzurowany i nie zobaczył wtedy światła dziennego. Miał światową premierę dopiero w roku 1990 na MFF w Berlinie, gdzie zdobył Złotego Niedźwiedzia. Do reżyserii filmowej Menzel mógł powrócić dopiero w połowie lat 70. filmem Kto szuka złotego dna (1974). Później znów powrócił do ekranizacji utworów Hrabala – realizuje Postrzyżyny (1980, nagroda na MFF w Wenecji) i Święta przebiśniegu (1983). W roku 1986 został nominowany do Oskara za najlepszy obcojęzyczny film za Wsi moja sielska, anielska (1985), nakręcony na postawie scenariusza Zdeňka Svěráka. Ostatnim filmem wyreżyserowanym przez Menzla przed długą przerwą w twórczości, była europejska produkcja Życie i niezwykłe sprawy żołnierza Iwana Czonkina (1993, złoty medal przewodniczącego włoskiego senatu na MFF w Wenecji).

        Następnie reżyser na parę lat poświęca się pracy w teatrze. W Pradze najczęściej współpracował z Činoherním klubem, Teatrem Na zábradlí, Bez zábradlí i Teatrem na Vinohradach. Stale jest gościem ważnych scen europejskich. Jiří Menzel jest członkiem Czeskiej Akademii Filmowej i Telewizyjnej, Europejskiej Akademii Filmowej oraz Amerykańskiej Akademii – kapituły przyznającej nagrody Oscarów.

 

         Opracowała Magdalena Bród.

 

Filmografia

 

Filmy

Jako aktor:

2009:   Operacja "Dunaj" jako Oskar

2007:   Niedźwiadek (Medvídek) jako Ojciec Romana

2006:   Krewni (Rokonok)

2004:   Világszám! jako Dyrektor teatru

2002:   Ucieczka do Budapesztu (Útěk do Budína) jako Hrabia

2002:   Potonulo groblje

2001:   Ab ins Paradies jako Pfarrer

1999:   Wszyscy moi bliscy (Všichni moji blízcí) jako Stein

1997:   Niedziele Franciszki (Franciska vasárnapjai)

1996:   Truck stop

1995:   Zemsta należy do mnie   (Ma je pomsta) jako Dyrekor

1995:   Trop bruyante solitude, Une jako Profesor

1995:   Jak si zasloužit princeznu jako Malarz

1994:   Joint Venture jako Adamec

1993:   Mała Apokalipsa   (Petite apocalypse, La) jako Stan

1992:   Wszystko co lubię   (Všetko čo mám rád) jako Vasek

1992:   Długa rozmowa z ptakiem   (Lange Gespräch mit dem Vogel, Das) jako reżyser

1991:   Szkoła podstawowa   (Obecná škola) jako Ginekolog

1990:   Zvlástní bytosti jako Slovácek

1989:   Czuły barbarzyńca   (Něžný barbar) jako Lekarz

1986:   Uciekajmy, nadchodzi!   (Utekajme, už ide!) jako Weterynarz

1985:   Albert jako Oficer

1983:   Felhöjátek jako Dr Rác György

1982:   Fandy, ó Fandy jako Ing. Ruzicka

1982:   Serdeczne pozdrowienia z Ziemi   (Srdečný pozdrav ze zeměkoule) jako Dr Jánský

1981:   Wampir z Feratu   (Upír z Feratu) jako Dr. Marek

1981:   Spluwy i pestki   (Buldoci a třešně) jako Císník

1981:   Szívzür jako Demeter

1981:   Povídka malostranská

1980:   Koportos

1979:   Minden szerdán

1978:   Cudowni mężczyźni z korbką   (Báječní muži s klikou) jako Kolenaty

1978:   Frau gegenüber, Die jako Mężczyzna w płaszczu

1977:   30 panen a Pythagoras jako Ludolf

1977:   Modrá planeta jako Ing. Pavlík

1976:   Gra o jabłko   (Hra o jablko) jako Dr Joseph John

1972:   Sechse kommen durch die Welt jako Soldat

1970:   Nevesta

1969:   Skowronki na uwięzi   (Skřivánci na niti) jako Więzień (niewymieniony w czołówce)

1968:   Palacz zwłok   (Spalovač mrtvol) jako Dvořák

1968:   Kapryśne lato   (Rozmarné léto) jako Arnostek

1967:   Dita Saxova   (Dita Saxová) jako Herbert Lagus

1967:   Hotel pro cizince jako Boy hotelowy

1967:   Prywatna burza   (Soukromá vichřice)

1966:   Pociągi pod specjalnym nadzorem   (Ostře sledované vlaky) jako Dr Brabec (niewymieniony w czołówce)

1966:   Powrót syna marnotrawnego   (Návrat ztraceného syna) jako Jirí

1966:   Nocne sam na sam   (Flám) jako Chuligan

1965:   Perły na dnie   (Perličky na dně) jako Rowerzysta (segment "Śmierć pana Baltazara")

1964:   Odwaga na co dzień   (Každý den odvahu)

1964:   Gdyby tysiąc klarnetów   (Kdyby tisíc klarinetů) jako Szeregowy Sultze

1964:   Oskarżony   (Obžalovaný) jako młody adwokat

1964:   Gdzie twoje miejsce   (Místo v houfu)

 

Jako reżyser:

2006:   Obsługiwałem angielskiego króla   (Obsluhoval jsem anglického krále)

2002:   10 minut później: Wiolonczela   (Ten Minutes Older: The Cello)

1994:   Život a neobyčejná dobrodružství vojína Ivana Čonkina

1991:   Opera żebracza   (Žebrácká opera)

1990:   Audience

1989:   Koniec starych czasów   (Konec starých časů)

1986:   Schokoladenschnüffler, Die

1985:   Prague

1985:   Wsi moja sielska, anielska   (Vesničko má středisková)

1983:   Święto przebiśniegu   (Slavnosti sněženek)

1982:   Krasosmutnění

1981:   Tři v tom

1980:   Postrzyżyny   (Postřižiny)

1978:   Cudowni mężczyźni z korbką   (Báječní muži s klikou)

1976:   Na skraju lasu   (Na samotě u lesa)

1974:   Kto szuka złotego dna   (Kdo hledá zlaté dno)

1974:   Proměny krajiny

1969:   Skowronki na uwięzi   (Skřivánci na niti)

1968:   Zbrodnia w nocnym klubie   (Zločin v šantánu)

1968:   Kapryśne lato   (Rozmarné léto)

1966:   Pociągi pod specjalnym nadzorem   (Ostře sledované vlaky)

1965:   Perły na dnie   (Perličky na dně)

1965:   Koncert 65

1965:   Zbrodnia w żeńskiej szkole   (Zločin v dívčí škole)

1962:   Zmarł nam pan Foerster   (Umřel nám pan Foerster)

1960:   Domy z panelů

 

Jako scenarzysta:

2006:   Obsługiwałem angielskiego króla   (Obsluhoval jsem anglického krále)

2002:   10 minut później: Wiolonczela   (Ten Minutes Older: The Cello)

1991:   Opera żebracza   (Žebrácká opera)

1983:   Święto przebiśniegu   (Slavnosti sněženek)

1980:   Postrzyżyny   (Postřižiny)

1978:   Cudowni mężczyźni z korbką   (Báječní muži s klikou)

1974:   Proměny krajiny

1974:   Kto szuka złotego dna   (Kdo hledá zlaté dno)

1969:   Skowronki na uwięzi   (Skřivánci na niti)

1968:   Kapryśne lato   (Rozmarné léto)

1968:   Zbrodnia w nocnym klubie   (Zločin v šantánu)

1966:   Pociągi pod specjalnym nadzorem   (Ostře sledované vlaky)

1965:   Perły na dnie   (Perličky na dně)

1965:   Koncert 65

1962:   Zmarł nam pan Foerster   (Umřel nám pan Foerster)

 

we własnej osobie:

2000:   Sametová kocovina (on sam) 

 

Seriale

Jako aktor:

1996:   Draculův švagr