Twórcy filmu czeskiego

Věra Chytilová

Znaczenie dla czeskiej kinematografii

        Věra Chytilová jest jedną z najbardziej znanych reżyserek filmowych docenianych nie tylko w Czechach ale i poza granicami kraju. Już Jaroslav Boček w latach sześćdziesiątych uznał ją za „moralistkę” a jej najlepsze filmy na czele ze Stokrotkami za „moralitety”. W 1968 roku Chytilová wraz z innymi podjęła się opracowania Hrabalowych Perełek na dnie (Perličky na dně). Zajęła się ekranizacją opowiadania Bar świat (Automat Svět), którym to zasłużyła sobie na miano wielkiego talentu rodzącej się wówczas Nowej Fali. Zawsze jednak, praktycznie od samego początku szła swoją drogą. Głównym nurtem jakiemu poddawała się podczas kręcenia filmów była poetyka dokumentalna. Wzorowała się ona na francuskim kinie sięgając po elementy „cinéma vérité”. W swych krótkometrażowych filmach wypracowała charakterystyczny styl łączenia surowego materiału dokumentalnego z rygorami filmu fabularnego. Posługiwała się różnymi metodami pracy od podpatrywania ludzi z ukrycia nieświadomych filmowania, po bezpośrednie zwracanie się do nich. Wszystkim jednak obserwacjom obyczajowym, psychologicznym czy też to socjologicznym, narzucała pewien porządek dramaturgiczny, oparty na wzajemnych przeciwstawieniach, zderzeniach, kontrastach.

        Praca Chytilovej od początku prowokowała budową wyostrzonych dylematów natury etycznej i obalaniem znanych, utartych wzorców. Sama reżyserka zasłynęła zaś z upartej zapalczywości z jaką umiała forsować swoje projekty na przekór niesprzyjającym okolicznościom. W swoim profesjonalnym debiucie Worek pcheł (Pytel blech, 1962) opisuje w surowych ujęciach subiektywnej kamery przebieg dnia powszedniego pracownic przemysłu tekstylnego. To film, który zapoczątkował wielki postęp dokumentaryzmu połączonego z artystycznymi ambicjami. Otrzymał brązowy medal na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Benátkách (1963) i w tym samym roku główną nagrodę IV Dnia Krótkiego Filmu w Karlowych Warach, gdzie konkursowe jury wyróżniło go „za ukazanie w wyraźnej formie życia naszej młodzieży”.

Biografia 

        Věra Chytilová urodziła się 2 lutego 1929 roku w Ostrawie. Pochodzi z drobnorzemieślniczej rodziny. Jej ojciec był legionistą, a następnie dzierżawcą dworcowych restauracji. W latach 1948-1949 studiowała architekturę w Brnie, potem przerwała naukę i wyjechała do Pragi, gdzie pracowała jako laborantka i kreślarka. W latach 1950-1953 jej pierwszym mężem był fotograf Karel Ludwig, który wprowadził ja w środowisko wyższych sfer. Krótka przygoda z modelingiem dała jej szansę na występ w filmie Cesarski piekarz (Císařův pekař a pekařův císař), gdzie odegrała rolę jednej z ośmiu nadwornych dam. Kolejno pracowała jako scenarzystka, montażystka oraz asystentka reżysera. W latach 1957 -1962 studiowała w praskiej szkole filmowej FAMU, gdzie wraz z Evaldem Schormem, Jiří Menzlem i Janem Schmidtem uczyła się pod kierunkiem Otakara Vávry. W 1957 roku zagrała w filmie Konec jasnovidce Vladimíra Sitka i Jána Roháča, a w 1960 w produkcji Erwina Stranky Generál.

        Z biegiem czasu stała się jedną z najbardziej twórczych i wybitnych europejskich reżyserek uważaną za pierwszą damę czeskiego filmu Nowej fali. Tworzyła filmy, które szokowały i jednocześnie zachwycały. Potrafiła zaskoczyć czarnym humorem, przenieść widza w świat surrealizmu podejmując przy tym prowokujące tematy. Dzięki temu zyskała respekt innych czeskich znanych osobowości.

        W 1992 roku przyznano jej francuskie odznaczenie Rycerza sztuki i literatury, a w 1993 roku Irena Pavlásková nakręciła o niej dokument w ramach cyklu GEN. Pięć lat później Věra Chytilová odebrała z rąk Václava Havla medal za zasługi. W 2000 roku podczas MUF w Karlowych Warach zdobyła nagrodę za długoletni wkład w światową kinematografię.

        W 2006 roku Věra Chytilová kandydowała do Senatu w dzielnicy Praga 2 jako członek Partii Równej Szansy (Strana Rovnost Šancí). Obecnie pełni funkcję dyrektora Katedry reżyserskiej w FAMU w Pradze. Aktywnie włącza się także w dyskusje na temat budowy tarczy antyrakietowej w Czechach. Wraz z Jaroslavem Kučerą ma córkę Terezę i syna Štěpána.

         Opracowała Adrianna Mazurkiewicz i Justyna Jeziorska.

Filmografia

1959: Dům na Ořechovce  (Dom w dzielnicy willowej)

1960: Pan Ká, Zelená ulice

1961: Strop (Sufit)

1962: Pytel blech (Worek pcheł)

1963: O něčem jiném (O niczym innym)
1965: povídkový film Perličky na dně (Perełki na dnie)
1966: Sedmikrásky; (Stokrotki)

1969: Ovoce stromů rajských jíme; (Owoce rajskich drzew spożywamy)

1976: Hra o jablko; (Gra o jabłko)

1978: Čas je neúprosný

1979: Panelstory aneb Jak se rodí sídliště;

1981: Kalamita (Kalamita)

1983: Faunovo velmi pozdní odpoledne (Zbyt późne popołudnie Fauna)

1984: Praha - neklidné srdce Evropy (Praga niespokojne serce Europy)

1986: Vlčí bouda; (Wilcza buda)

1987: Šašek a královna, (Błazen i królowa)

1988: Kopytem sem, kopytem tam (Szybko tu, szybko tam), TGM – osvoboditel,

1991: Mí pražané mi rozumějí;

1992: Dědictví aneb Kurvahošigutntag;

1993: Kam panenky...?

1994: " Chcete nás? , GEN: Bolek Polívka

1998: Pasti, pasti, pastičky (Pułapka)

2001: Vyhnání z ráje

2006: Hezké chvilky bez záruky (Piękne chwile to motyle)